Türkiye’nin Kartallarını Yakından Tanıyalım!

Eski yazılarımdan.

 

Ortalama büyüklükleri şahinlerden büyük ama akbabalardan daha küçük olan kartallar genelde süzülerek avlarını ararlar ve bu yönleri ile şahinlere benzerler. Kanatlarının ve vücutlarının büyük olmalarından dolayı parmak tüyleri daha büyük ve belirgindir. Şimdi bu türleri nasıl tanımlayabileceğimizi görelim.

 

B: Boy, KA: Kanat açıklığı. Uzunluklar cm cinsinden verilmiştir.

 

Ak Kuyruklu Kartal Haliaeetus albicilla B: 76-92 KA: 190-240

Ülkemizde yaşayan kartalların en büyüğü olan ak kuyruklu kartal yerli bir kuştur. Bu türün ülkemizde ürediği alanlar her geçen gün azalmaktadır. Ak kuyruklu kartallar göllerin yanı başında uzanan ormanlık alanlarda üremeyi tercih ederler. Yetişkinlerin kuyruklarının beyaz olması türün tanımlanmasındaki en kolay yoldur. Bunun yanında ağır vücut yapısı, uzun boynu, iri gagası ve yavaş kanat çırpışı bu türü diğer türlerden ayırt etmek için bakılacak noktalardır.

 

Balık Kartalı Pandion haliaetus B: 52-60 KA: 152-167

Bir zamanlar Kızılırmak Deltası ve Terkos gölünde üreyen balık kartalının günümüzde bilinen üreme bölgesi yoktur. Fakat türün ülkemizin doğu bölgelerinde ürediği tahmin edilmektedir. Tamamen balıkla beslenen bu kartal üremek için göl ve nehir boylarındaki ağaçları seçer. Alttan beyaz renkli görünür ve yılan kartalından sonra alttan bakıldığında en açık renkli kartaldır. Üstten kahverengi olan balık kartalının kafası beyazdır ve suratında kahverengi bir sürmesi vardır. Bu türü görmek için göç ayları olan bahar aylarında bol balık barındıran gölleri ziyaret etmek gerekmektedir.

Yılan Kartalı Circaetus gallicus B: 62-69 KA: 162-178

Bir yaz göçmeni olan yılan kartalı ülkemizin hemen her bölgesinde ürer ve kolayca görülür. Kışları Afrika’da geçirir. Alttan tamamen beyaz olan bu kartalın kafası çoğu bireyde kahverengidir. Üstten koyu renkli gözüken bu türü açık alanlarda havada asılı bir şekilde yemek ararken görebilirsiniz. Diyetinde bol bol yılan barındıran yılan kartalını ayaklarında yılan sarkarken görmek de mümkündür.

 

Kaya Kartalı Aquila chrysaetos B: 80-93 KA: 190-225

Dünyanın en iyi uçan kartalı olarak bilinen kaya kartalı ülkemizde habitatı bozulmamış bütün dağlarda görülür. Yüksek bölgelerdeki kayalıklarda yuva yapmayı tercih eden kaya kartalı yerli bir türdür. Yetişkinler tamamen kahverengi renkleriyle şah kartalı ve bozkır kartalı ile karıştırılabilir. Diğerlerinden daha büyüktür ve süzülürken kanatlarının V şeklinde kaldırmasıyla ayrılır. Yavrusu kanat içinde ve kuyruk sokumunda toplam üç bölgede beyazlıklara sahiptir.

 

Şah Kartal Aquila heliaca B: 70-83 KA: 175-205

Nesli tüm dünyada tehlike altında olan şah kartalı ülkemizde nadir olarak üreyen ve her geçen gün yok olan bir kartalımızdır. Açık alanlarda beslenen ve civardaki büyük ağaçlarda yuvalayan şah kartalını tanımanın en kolay yolu erişkinlerin kafa ve omuzlarındaki beyazlıklarını görmektir. Yavrular ise kanatlarının iki  renkli oluşları ile ayırt edilirler (kanat ön tarafı açık kahverengi, arka tarafı siyah). Bu türün gözlemlenmesi halinde mutlaka Doğal Hayatı Koruma Derneği’ne bildirilmesi oldukça önemlidir.

 

Bozkır Kartalı Aquila nipalensis B: 62-74 KA: 165-190

Ülkemizde oldukça nadir gözüken bir kartal türüdür. Türkiye’de ürediği alanların sayısı oldukça az olan bozkır kartalını göç döneminde Hatay bölgesinde görmek mümkündür. Yetişkinleri kaya kartalına ve şah kartalına benzer. Diğerlerinden daha küçüktür ve süzülürken kanatlarını aşağıya doğru tutar. Gençlerin kanat altı görünüşü şah kartalın genci gibi iki renklidir ama kahverengi bölge ile siyah bölge arasında beyaz bir şerit vardır.

 

Küçük Orman Kartalı Aquila pomarina B: 55-65 KA: 143-168

Ülkemizde az sayılarda ürediği tahmin edilen bu tür sulak alanlara yakın ormanlarda üremeyi tercih eder. Özellikle göç döneminde türün popülasyonun büyük bölümü boğazlardan ve Hatay’dan geçer. Küçük ve büyük orman kartalları kanatlarını aşağı doğru tuttuklarından diğer türlerden kolaylıkla ayırt edilebilir. Küçük orman kartalının kanatlarının alttan görünüşte ön bölge kahverengi ve arka bölge siyahımsıdır.

 

Büyük Orman Kartalı Aquila clanga B: 59-69 KA: 153-177

Nesli tehlike altında olan bir kartal türüdür. Ülkemizde yalnızca kışlamak için bulunan büyük orman kartalı üremek için kuzey ülkelere göç eder. Kışın özellikle sulak alanlarda görebileceğiniz büyük orman kartalları da kanatlarını aşağı doğru tutar. Kanat altından bakıldığında ön bölge koyu arka bölge açık renkli görünür ve bu özelliği ile küçük orman kartalından ayrılır.

 

Küçük Kartal Hieraaetus pennatus B: 42-51 KA: 110-135

Küçük kartal bir yaz göçmenidir. Kışları Afrika’da geçirir. Ülkemizde de yaygın olarak açık alanlara yakın ormanlarda ürer. İlk bakışta alttan görünüşü leylek gibidir: kanatlarının ön tarafı beyaz arka bölümü siyahtır. Bu özelliği ile diğer kartallardan ayrılan küçük kartalın bir de nadir gözüken koyu formu vardır. Kartalların bu en küçük üyesi ayrıca omuzlarında bulunan nokta şeklindeki beyaz farla diğer kartallardan ayırt edilebilir.

 

Tavşancıl Hieraaetus fasciatus B: 55-65 KA: 145-165

Nesli tehlike altında olan bu tür Türkiye’de oldukça azalmıştır. Günümüzde üredikleri alanların sayısı oldukça azdır. Kayalıklarda ve daha nadir olarak ağaçlarda üreyen tavşancıl yerli bir kuştur. Alttan bakıldığında koyu kanatları beyaz vücudu ile kontrast yapar. Ayrıca üstten görüldüğünde koyu rengin üzerinde sırtta beyaz bölgeler görünebilir.