Natura 2000 Nedir? Türkiye’yi neler bekliyor?

Natura 2000 adını zaman zaman duyarız. Peki ne kadar bilgiliyiz bu konuda? Peki ya ülkemiz Natura 2000 ağına ne zaman dahil olacak? Tüm bu soruların yanıtlarını vermeye çalışacağım bu yazıda.

Natura 2000’i anlamak için önce onu oluşturan parçalara odaklanmak gerekiyor. Önce Kuş Direktifi…

Dünya Kuşları Koruma Örgütü (Birdlife International www.birdlife.org) yıllarca kuşlarla ilgili önemli çalışmalar yaptmış bir kurum. Bu çalışmaların lobi kısmındaysa AB temelinde çalışmalar yürütmüş. Neticede yaklaşık 10 yıl sonunda Komisyon 1981 yılında Kuş Direktifini yürürlüğe sokmuş. Direktifin amacı AB sınırları içerisindeki tüm kuşların korunması. Oldukça iddaalı.

Kuş Direktifinin iki tane “eki” var. Birinci ekte tehlike altındaki ve nadir türler listeleniyor. İkincideyse de diğer türler. Kuş Direktifinin 4. maddesi diyor ki birinci listedeki türler için koruma alanları ilan etmek zorundasın. Bu alanlara “Özel Koruma Sahası” deniyor (AB’de Specialy Protected Areas – SPA deniyor.). Her ülke AB’ye üye olduğu gün bu alanları ilan etmek durumunda. Alanların bir özelliği de tek başlarına birer koruma alanı olmaları yanında kuş türlerini korumak için bir bütün olarak var olmaları, bir ağ olarak işlev göstermeleri. Buradan da Natura 2000’e geleceğiz. Kuş Direktifi için daha fazla bilgi şu adreslerde:

http://ec.europa.eu/environment/nature/legislation/birdsdirective/index_en.htm

http://europa.eu/legislation_summaries/environment/nature_and_biodiversity/l28046_en.htm

İkinci bir direktif daha var bilmemiz gereken: Habitat Direktifi. AB’deki yaşam alanlarının korunması amaçlı bu direktif de 1992 yılında yürürlüğe giriyor. Habitat Direktifinin iki eki var yine. İlk listede korumada öncelikli türler yer alıyor. Bunlar kuş dışı türler (kuşların gücü bir kez daha karşımızda). İkinci liste ise AB çapında korunması gerekli habitat tiplerini listeliyor. Habitatlara gelmeden önce bölgedeki biyocoğrafik tipler belirleniyor. Ardından da bu bölgelerin altında öncelikli habitatlar belirleniyor. Kuş direktifinden farklı olarak burada hükümetler doğrudan alan ilan etmiyorlar. Habitatlar sınırlar ötesi birimler olduklarından bir ara değerlendirme yapılıyor. Sonuçta alanlar ilan ediliyor. Bu alanlara “Korunması Gerekli Saha” deniyor (AB dilinde Special Areas of Conservation – SAC). Habitat Direktifiyle ilgili bilgiler şu adreste:

http://ec.europa.eu/environment/nature/legislation/habitatsdirective/index_en.htm

Üye ülkeler adaylık sürecinde bütün yasalarını direktiflerle uyumlaştırıyor. Bu kapsamda direktiflerin ekleri aynen kabul ediliyor. Kuş ve Habitat Direktifi kapsamındaki alanların üye olunan gün ilan edilmesi gerekiyor. Hem de ilk gün.

İşte tüm bu SPA ve SAC alanlarının bütününe Natura 2000 ağı deniyor. Bir bütün olarak AB sınırlarında doğanın korunması bu ağın varlığından geçiyor. Daha fazla bilgi için şu siteyi ziyaret edebilirsiniz: http://www.natura.org/

Türkiye’ye gelmeden önce özellikle Kuş Direktifiyle ilgili bazı önemli noktalara değinmek gerek. Ülkelerin hükümetleri Kuş Direktifinin yaptırımları doğrultusunda istedikleri kadar alan ilan edebiliyorlar. Ardından Komisyon Birdlife’a gidip bu liste hakkında görüş istiyor: Bu alanlar sizin belirlediğiniz Önmeli Kuş Alanlarıyla örtüşüyor mu diye soruyor. Ardından Komisyon görüşünü o hükümete iletiyor. Eğer Önmeli Kuş Alanları yasal olarak o hükümet tarafından kabul edilmezse süreç Avrupa Mahkemesine gidebiliyor. Mahkemede ise zaten daha önceden alınmış örnek kararlar var ve bu kararlar da ÖKA’ların altlık olarak ele alınmasını savunuyor. Mahkemenin verebileceği cezalarsa çok büyük: Diğer tüm alanlarda AB’den gelen finansman bir anda kesilebiliyor. Bu nedenle hükümetlerin BirdLife ortaklarıyla işbirliği yapması önemli. Türkiye’de de ilgili kurum Doğa Derneği (www.dogadernegi.org).

Peki ya Türkiye? Türkiye aday ülke olarak uyum süreci kapsamında birçok konuda çalışıyor. Kuş ve Habitat Direktifleri konularında da çalışmalar yapılıyor. Hollanda – Türkiye hükümetinin ortak projesi var şu anda. Alman hükümetiyle de bir proje zamanında tamamlanmış. Bir yandan Bölgesel Çevre Merkezi de (REC) yine bu iki direktif konusunda çalışmalar yürütüyor. Yapılan iş çok ve konu sıcak. Ancak alanların ilan edilmesine daha çok var. Herşeyden önce Türkiye’nin AB’ye tam üye olması gerekli.

Kısa bir bilgilendirme yapmak istedim. Umarım başlangıç için iyi bir doküman olmuştur.

05 Nisan 2010, Ankara